Historia druku w ogólnym zarysie

Zarówno historia pisania jak i drukowania stanowi historię komunikacji między ludźmi. Kiedy wynaleziono słowo pisane, zrodziło się pragnienie zachowania słów, aby zawarte w nich myśli, stworzone przez człowieka dzieła, osiągnięcia w różnych epokach istnienia, nie były zapomniane, aby przyszłe pokolenia miały szansę je poznać. To, co zostaje przez człowieka zapisane, ma realne szanse przetrwać przez wiele wieków i być źródłem wiedzy.  Wypowiedzi, często świadczące o ogromnej mądrości ludzi, są niestety przemijające. Dzięki możliwości zapisu czy to ręcznie, czy za pomocą druku, mamy szansę poznania, jak ludzie żyli wcześniej, czym się zajmowali, co osiągnęli w różnych dziedzinach. Przykładem tego są między innymi takie dziedziny jak medycyna czy technika. Wiele rozwiązań medycznych, stosowanych aktualnie  powszechnie leków, znajduje potwierdzenie na bardzo wysoki poziom medycyny, znajomość doskonałych właściwości leczniczych wielu roślin w tak odległych czasach. Podobnie w dziedzinie techniki znaleźć można pierwowzory tego, co nazywamy dzisiaj ogromnymi osiągnięciami, a przecież pomysły zrodziły się wiele lat temu, często przed naszą erą.

Zanim został  wynaleziony druk, książki były powielano ręcznie, w związku z czym były bardzo drogie, a tym samym mogły pozostawać dla zwykłych ludzi tylko w sferze marzeń. To między innymi  świadczy o ogromnej wartości takiego wynalazku, jakim był druk.

Warto więc, choćby w ogólnym zarysie poznać historię druku, którego pierwowzorów należy szukać w bardzo odległych dla nas czasach, ponieważ już wówczas wykorzystywano inne, pierwsze materiały do druku. Najnowsze badania potwierdzają stawianą wcześniej tezę, iż pierwszy druk wynaleziono i zastosowano w Babilonie. Proces  drukowania sprowadzał się wówczas do  wypalania na glinianych tabliczkach obrazków i wzorów oznaczających poszczególne słowa czy zdania. Za następne  przełomowe odkrycie w dziedzinie druku należy uznać  papirus, który został wynaleziony w Starożytnym Egipcie. Kolejnym etapem były poczynania Greków, którzy swą uwagę w tej dziedzinie skupili na kolorach. W początkowej fazie  tej formy kolorowego druku jako podłoże służyły  tkaniny. Pierwszy zwój pergaminu został utworzony na Bliskim Wschodzie około dwieście lat przed nasza erą. Na największą uwagę zasługuje jednak wynalazek papieru czerpanego, którego dokonano dopiero w 105 r. n.e. w Kraju Środka. Dał podstawy opracowania metody wyjściowej dla produkcji   współczesnego papieru. Wiążąc ściśle pojęcie druku z pojęciem papieru, należy uznać  historię druku jako  stosunkowo młodą, ponieważ jak precyzuje definicja druku , chodzi tu o sam akt odbijania obrazu z formy drukowej. Przy takim pojmowaniu druku, za jego początek  uważa się m.in. maszynę Gutenberga (należy poświęcić więcej uwagi twórcy tego wynalazku w odrębnym tekście). Koło drukarskie  stosowane w czasach Starożytnych Chin umożliwiało druk zbliżony aktualnie do poligrafii – nie był to w ocenie  fachowców z tej dziedziny  druk mający  cechy druku właściwego.

Jako pierwszą techniką poligraficzną uznaje się Estampaż wykorzystywany do wykonywania papierowych odbitek płaskorzeźb oraz napisów z kamienia bądź brązu. Został on wynaleziony około pierwszej poł. I w.n.e.

Jak podawano wcześniej w tekście, historia druku i historia papieru są ze sobą ściśle powiązane, uzależnione wzajemnie od siebie. Papier okazał się materiałem pozwalającym na szybkie, zadowalająco precyzyjne przyjmowanie tekstu dzięki farbie drukarskiej. Do niedawna uważano, że papier został wynaleziony na początku I w n.e. w Chinach . Nie potwierdzają tego najnowsze odkrycia archeologicznie, które dają niezbite dowody na znajomość  tego  materiału znacznie wcześniej co najmniej o 100 lat. Proces produkcji papieru stanowił tajemnicę, strzeżono aż do VIII w. Wówczas udało się ją poznać Arabom, którzy  wzięli do niewoli wytwórców papieru pochodzących z Państwa Środka. Pierwsze papiernie w Europie powstały  dopiero po upływie  400 lat.

Wgłębiając się, choćby fragmentarycznie, w historię druku należy z podziwem odbierać umiejętności mieszkańców Chin, którzy już w VII w. p.n.e. wykorzystywali pojedyncze ruchome czcionki do zapisu między innymi ważnych wydarzeń . Był to kraj o ogromnej wiedzy i bardzo bogatej kulturze.

Za najstarszy na świecie drukowany tekst uznaje się buddyjski zwój z Dalekiego Wschodu pochodzący z VII w n.e. O ogromnej popularności druku świadczą następujące dane: w IX w. drukowano już całe książki w nakładach liczących kilkaset tysięcy egzemplarzy, ponadto wydawano także kalendarze, a od 1107 r., kiedy wynaleziono druk kolorowy, także banknoty. W Polsce za najstarszy egzemplarz drukowany uznano „Kalendarz astronomiczny na rok 1474” Kaspera Straube`a. Od XIII w. różne czcionki o innowacyjnych rozwiązaniach  oraz stylach druku docierały do Europy , głównie z krajów arabskich. Na naszym kontynencie przełom w historii druku nastąpił w XV w. Miał on źródło w osiągnięciach Jana Gutenberga, niemieckiego rzemieślnika, który wydrukował kilkaset egzemplarzy Biblii (165 na papierze i 12 na pergaminie). Stał się słynny i przeszedł do historii  jako wynalazca prasy drukarskiej, wymiennej czcionki oraz aparatu do jej odlewania z wymiennych matryc. Nie on jeden zasługuje na uwagę – w tej dziedzinie osiągnięciami mógł się również pochwalić Holender – Laurens Janszoon Coster.

Był to w historii druku moment przełomowy rodzący nowy i lepszy czas, przynoszący różnorodne  zmiany w technologii, choć nie w samej metodzie druku. Należy podkreślić, iż drukarnie nadal działają na zbliżonych zasadach jak za czasów utalentowanego Gutenberga. Nie zmieniła znacząco tych zasad późniejsza  rewolucja przemysłowa jak również  aktualnie najnowsza, tj. informatyczna . Te rewolucyjne zmiany pozwoliły na pełne  zautomatyzowanie procesu drukowania.

Nawiązując do historii druku warto przytoczyć tu jeszcze kilka istotnych faktów. Przełom  XVIII i XIX w. przyniósł  zmianę polegającą na przejściu z rękodzielniczej  dotąd produkcji książek  w produkcję mechaniczną i przemysłową. Szybkobieżna maszyna drukarska napędzana przez maszynę parową została po raz pierwszy wykorzystana do druku tekstu w 1814 roku, a już po upływie 33 lat została opatentowana rotacyjna maszyna drukarska. Kolejnym ważnym wynalazkiem pochodzącym z 1884 roku, okazał się  linotyp (mechaniczne urządzenie do składania czcionek), a w trzy lata później – monotyp. W następnych latach skupiano uwagę na  wprowadzaniu nowoczesnych metod przygotowania klisz drukarskich, a w 1904 r. powstała pierwsza maszyna offsetowa. Kolejne lata osiemdziesiąte w XX – stuleciu były równie owocne w rozwoju tej dziedziny – przeniesiono  dotychczas stosowane  metody przygotowania do druku z zecerstwa (układania pojedynczych czcionek oraz innych elementów graficznych w kolumny publikacji gotowe do druku) do DTP (komputerowego układania do druku).

Obecnie wszelkie teksty do druku, a właściwie do wydruku, przygotowywane są na ekranach, zapisywane na płytach, które następnie wykorzystywane są  do produkcji form drukowych – to efekt komputeryzacji usprawniającej pracę w różnych dziedzinach życia.