Drukarstwo dzieł polskich zagranicą

Drukarstwem określa się działalność rzemieślniczą, od wielu lat pojmowaną również jako  gałąź ciągle rozwijającego się przemysłu, stawiającą sobie za zadanie reprodukcję tekstów, obrazów za pomocą czynności zwanej drukowaniem. Do realizacji  tego zadania wykorzystuje się formy drukarskie, zawierające elementy drukowe odbijane na papier lub przy użyciu innego podłoża (materiału) za pomocą farby drukarskiej.

We wcześniejszych tekstach prezentowaliśmy historię drukarstwa na ziemiach polskich.  Nie uwzględnialiśmy tu miejsc (poza Wrocławiem i Królewcem, które wówczas też nie należały terytorialnie do obszaru Królestwa Polskiego) działania innych znaczących ośrodków zagranicznych i to nie tylko na kontynencie europejskim, zajmujących się drukowaniem dzieł polskiego autorstwa. Pozycje wybitnych, wyróżniających się autorów polskich były drukowane na początku głównie w języku łacińskim, ale i w innych językach obcych.

Do głównych ośrodków drukowania tych tekstów, tak ważnych dla rozwoju nauki i kultury w Europie należały: Bazylea, Norymberga, Kolonia, Wiedeń, Wenecja, Padwa, Bolonia, Paryż, Lyon, Londyn , Amsterdam.

Warto tu przytoczyć wyróżniających się drukarzy polskich dzieł wydających w XIX wieku, a mianowicie: Kornowie we Wrocławiu, w Lipsku F.A. Brockhaus (E.Ł. Kasprowicz) i Breitkopf und Härtel J.N.Bobrowicz). Tam, gdzie wyemigrowała największa liczba Polaków (uchodźców) powstawały drukarnie polskie. Na czołowym  miejscu plasuje się drukarnia K. Kraja, uznawana za pierwszą – została założona w Petersburgu w 1816 roku, natomiast w Europie Zachodniej to zaszczytne pierwsze miejsce przypisuje się Drukarni i Księgarni Polskiej A. Jełowieckiego, którą uruchomiono w Paryżu w roku 1835 i istniała około 10 lat, tj. do 1845 roku.

Na uwagę znawców jak i pasjonatów tej dziedziny zasługują drukarnie jak i zakłady zajmujące się nie tylko drukarstwem  działające w trzech krajach, a mianowicie:

-w Wielkiej Brytanii – Drukarnia Powszechna Z.B. Światosławskiego działająca w latach od 1852  do 1861 w Saint Helier i w Londynie, drukarnia socjalistycznego „Przedświtu” ( od 1891roku do około 1905r. działająca w Londynie, założona w Genewie  w 1880 roku),  Caldra House (założona około roku 1947 w Hove),

-we Francji-Drukarnia Polska A. Reiffa (1873-1916) w Paryżu, Imprimerie de Bussagny księży pallotynów założona w 1956 roku w Osny,

-w Niemczech-drukarnia J.I. Kraszewskiego założona w Dreźnie (wydawała w latach 1868-1871).

Poza granicami ziem polskich działały ponadto inne , małe zakłady tłoczące druki, które wyróżniały się spośród innych walorami artystycznymi, wydawane były z ogromnym smakiem, kunsztem świadczącym o posiadaniu znakomitej wiedzy przez wykonawców tego trudnego zawodu jak i wyczuciu oczekiwań potencjalnych czytelników. Zakłady, które z powodzeniem sprostały tym wysokim wymaganiom uruchomiono w ośrodkach:

-we Florencji i Nicei – S.F Tyszkiewicz (zakład prosperował w latach 1928-1954),

-w Monachium – A Gris (1945-1947),

-w Detroit i w West Chesterfield w latach 1950-1973,

-w Londynie (i w innych angielskich ośrodkach) – Cz. i K. Bednarczykowie (1950-1992), S. Gliwa (1953-1986) – między innymi w Londynie,

-w Albany w Stanach Zjednoczonych – S.M. Piaskowski-w 1960 roku.

W końcu lat 80-tych XX wieku ukazywało się rocznie około 2 tys. książkowych poloników zagranicznych.

Wiek XX to dla drukarstwa nowy etap, ponieważ ta działalność,  przez wiele lat będąca działalnością rzemieślniczą, przybrała rozmiary wielkiego, nowoczesnego przemysłu określanego poligrafią.

Produkty poligrafii mają w przewadze charakter masowy, występują w wielkich nakładach, uzyskiwane są w krótkim czasie, ale czy mogą tak zachwycać, jak cuda minionej epoki drukarstwa, które oglądamy w muzeach, w Bibliotece Narodowej, Bibliotece Gdańskiej PAN wyróżniającej się wielką ilością zbiorów, na wystawach, w prywatnych zbiorach? Te wspaniałe okazy z minionych epok oglądamy z wielką nostalgią i podziwem dla ich twórców. Nawet współcześnie dbamy najbardziej o każdą starą pozycję, uznając ją za najcenniejszą w naszych prywatnych biblioteczkach. Z rozrzewnieniem oglądamy pierwsze, wspaniale ilustrowane książki naszego wieszcza Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego i wielu prekursorów romantyzmu, pisarzy i poetów  innych literackich epok. Z dumą z domu przynosimy na lekcje języka polskiego pierwsze, wspaniale ilustrowane egzemplarze „Pana Tadeusza” czy innych dzieł, częstokroć otrzymane przez rodziców, dziadków  w nagrodę za naukę wybitnym uczniom. Z żalem wspominamy te czasy i dla wielu miłośników tego tematu na pewno wiek komputeryzacji nie dostarczy dzieł wizualnie dorównującym dziełom wydrukowanym wcześniej. Rzemiosło drukarskie pozostało więc niezastąpione – przemysł poligraficzny nie był w stanie go wyeliminować, bo współcześnie występuje ono pod postacią drukarstwa artystycznego. Czym jest to drukarstwo? Za przedmiot swej pracy uznaje druki unikalne i bibliofilskie, czemu zostanie poświęcony inny artykuł.

źródło: Encyklopedia. PWN. pl /haslo/drukarstwo 3894424 htm/